Kiệt sức khi vận động, đánh giá ban đầu và cách xử trí

Cơ chế:

1. Là hậu quả của quá trình thích nghi với vận động: liên quan đến giảm thể tích, giãn mạch ngoại vi và giảm trương lực vận mạch dẫn đến tăng cung lượng tim, tăng tiền gánh cho thất phải, trái → thành tim dày hơn, buồng tim rộng ra , nhịp chậm lại để vẫn đảm bảo cung lượng tim

2. Hoặc việc vận động cần phải sử dụng co cơ nhiều các cơ chi dưới tăng lưu lượng và giảm sức cản → tưới máu chi tăng lên

3. Các cơn co thắt lặp đi lặp lại của cơ xương làm tăng lượng máu tĩnh mạch trở về tim do mạch máu chi dưới bị giãn

4. Khi hoạt động ngừng lại, các cơn co thắt này cũng dừng lại, →lượng máu tĩnh mạch trở về giảm đi. Một lượng lớn máu có thể ứ đọng ở chi dưới, do đó góp phần gây ra hạ huyết áp tư thế đứng, lúc này đo HA sẽ thấy HA tâm thu sẽ thấp hơn bình thường

Yếu tố nguy cơ: mất nước, gắng sức quá mức và giảm phản ứng co mạch đối với căng thẳng hạ huyết áp do luyện tập sức bền lâu dài gây ra

Biểu hiện của hạ HA tư thế đứng:

- Ý thức còn tỉnh

- Thân nhiệt tăng nhẹ

- Chóng mặt

- Loạng choạng

- Mặt xanh xao hoặc tái nhợt

- Cần người trợ giúp

- Suy nhược toàn thân

- Hoặc phổ biến nhất là ngất xỉu

Xử trí hạ HA tư thế đứng: sẽ cải thiện sau khi đặt người bệnh ở tư thế Trendelenburg - nằm đầu thấp, nâng chân, 10-30 phút. Nếu tình trạng không được cải thiện sau 5 phút hãy nghĩ đến nguyên nhân khác. Có thể hỗ trợ truyền dịch hoặc bù nước khi đã loại trừ hạ đường hoặc natri máu trước đó.

Với bất kỳ sự thay đổi tinh thần kéo dài nào cần chuyển đến tuyến cao hơn

ĐÁNH GIÁ BAN ĐẦU ĐỐI VỚI NGƯỜI BỊ KIỆT SỨC KHI VẬN ĐỘNG Ở GIỮA CHẶNG

Tiếp cận VĐV có dấu hiệu như trên cần sàng lọc những yếu tố nguy hiểm khác ngay lập tức theo thứ tự: ý thức, đường thở, nhịp thở, tuần hoàn dể loại bỏ các biểu hiện nguy kịch khác.

Vậy những VĐV chạy cùng cũng có thể hỗ trợ ngay lập tức trước khi y tế đến nơi. Cần 1 - 2 người tiếp cận và 1 người liên hệ Y tế.

Người tiếp cận hỗ trợ:

- Hãy lay gọi người bị nạn xem ý thức còn tỉnh táo hay không? Trường hợp không phản hổi hãy kích thích đau bằng cách cấu vào da bụng, da đùi trong…

- Hãy đánh giá xem còn thở hoặc khó thở?

- Sờ mạch xem còn mạch? Mạch không đều?

--> TH sờ mạch không còn, người bị nạn không thở ngay lập tức kích hoạt CPR - Hồi sức tim phổi tại chỗ.

- Da và niêm mạc có phát ban? Sưng môi hoặc lưỡi, mi mắt phù, giọng khàn tiếng, mạch nhanh…hãy nghi ngờ tình trạng PHẢN VỆ do gắng sức ngay. Hỗ trợ Adrenalin trong TH này sẽ cứu sống bệnh nhân đáng kể.

- Nếu thấy đỏ bừng mặt, mạch nhanh, thân nhiệt tăng hãy thực hiện cấp cứu SỐC NHIỆT bằng cách nới rộng quần áo, đưa vào chỗ mát, huy động lượng nước có sẵn xung quanh dội nước liên tục, làm ướt quần áo bằng nước lạnh đắp lên người, khi liên hệ y tế cần báo ngay qua ĐT về các biểu hiện sốc nhiệt và yêu cầu các phương tiện cấp cứu hạ nhiệt đi kèm. Chỉ có 15- 30 phút để cấp cứu → Nguyên tắc cấp cứu tại chỗ hạ nhiệt rồi mới chuyển

- Người bị nạn khát, da ửng đỏ, có thái độ thờ ơ, chóng mặt hoặc choáng váng, buồn nôn, ỉa chảy hoặc nôn, cảm giác nóng hoặc ớn lạnh, đau đầu, khó thở (trường hợp nặng), co thắt dạ dày, ruột, khó chiu có thể do THIẾU NƯỚC, cần được bù nước đúng cách và kịp thời.

- Người bị nạn RUN, cơ thể lạnh toát, da tím tái hãy lưu ý đến việc có thể bị HẠ THÂN NHIỆT, cần được cởi bỏ hết quần áo ướt, ủ ấm, cho uống nước ấm liên tục từng ngụm nhỏ và đưa đi cấp cứu

- Trường hợp thay đổi tinh thần, co giật hoặc yếu cơ, chóng mặt hoặc choáng váng, buồn nôn hoặc nôn, có thay đổi tâm trạng hoặc hành động bất thường, đau đầu theo kiểu tăng dần, khó thở, sưng tay, chân hoặc cả hai, mất phương hướng hoặc lẫn lộn, co giật toàn thể hoặc hôn mê hãy lưu ý về tình huống HẠ NATRI máu trong tình huống này.

Người liên hệ y tế:

Hãy gọi SĐT khẩn cấp của giải, chủ động gọi 115 ngay lập tức. Khuyến khích các bạn tham gia vận động đường dài hãy tự chủ động lưu số ĐT Y tế của giải và số cấp cứu 115 địa phương trong điện thoại hoặc ghi nhớ để liên hệ trong tình huống cần.

Hãy báo cáo rõ về tình trạng của người bị nạn, để nhân viên Y tế đánh giá nhanh và rút ngắn thời gian cấp cứu

Lời cuối cùng: hãy tập thích nghi từ từ tăng dần để cơ thể quen với khí hậu, môi trường, nhiệt độ, vận tốc, cự ly và kiểm soát bệnh nền tốt bằng cách đi khám sàng lọc định kỳ tránh các TH đáng tiếc xảy xa.

Chia sẻ của Dr Phương - Group 5h30